មុខងារគ្រឹសនៃស្បែក
មុខងារ របស់ស្បែករួមមានដូចជា ការពារជាលិការខាងក្នុងពី ធាតុគីមីផ្សេងៗ ពីបាក់តេរី ពីការប៉ះទង្គិច និងការស្ថួតហួតហែង; រក្សាសីតុណ្ហភាពនៃសារពាង្គកាយឲនៅថេរ ដោយការបង្កើនកម្តៅក្នុងសារពាង្គកាយ និងការបែកញឹស; ការពារកោសិកាពីកាំរស្មីស្វាយអ៊ុលត្រា; បញ្ចេញសំណលមេតាបូលីស និងជាតិខ្លាញ; ទទួលយករំញោចផ្សេងៗពីមជ្ឈដ្ឋានខាងក្រៅ ; ស្រូបយកសារធាតុ(ឳសុថ) មួយចំនួន; សំយោគប្រូតេអ៊ីនការពារ និងវីតាមីន D ។ ធ្មួល (សរសៃរវិញ្ញាណដែលមានប្រត្តិកម្មដើម្បី បម្លាស់ផ្តូរផ្សេងៗ ដូចជាកម្តៅ –ល– ដោយបញ្ចូនព័ត៌មានទៅកាន់មជ្ឈមណ្ឌលប្រសាទ) នៃស្បែក ស្ថិតនៅក្នុងស្បែក ។
រូបផ្គុំនៃស្បែក
ក. អេពីឌែម
អេពីឌែម គឺជាផ្នែកផ្ទៃខាងក្រៅរបស់ស្បែក ដែលផ្គុំឡើងពីស្រទាប់កោសិកាអេពីតេល្យូមជាច្រើនជាន់ដែលមានផ្ទុកកេរ៉ាទីន (ប៉ូលីប៉ិបទីត) និងគ្មានសរសៃឈាមនោះទេ ។ កោសិកាដែលនៅផ្ទៃខាងលើរបស់ស្បែក ជាកោសិកាងាប់ ហើយតែងតែរបកចេញជាបន្តបន្ទាប់ ។ ពួកវាត្រូវបានជំនួសវិញដោយការធ្វើចំណែកយ៉ាងរហ័សនៃកោសិកា ស្រទាប់ក្នុងនៃស្បែក(cell in the basal layer) ។ ដោយកោសិកាផ្លាស់ចេញពីស្រទាប់ក្នុងនៃស្បែក នោះពួកវាប្រមូលផ្តុំកេរ៉ាទីន ហើយក៏ប្រែជាកោសិកាងាប់ ។ មេឡានីន (Melanin) ជាជាតិពណ័ម្យ៉ាងដែលផលិតដោយ មេឡាណូស៊ីត(melanocytes) មាននាទីការពារណ្វៃយ៉ូនៃកោសិកាអេពីតេឡែ(epithelial) ពីការបំផ្លាញនៃកាំរស្មីព្រះអាទិត្យ ។
ខ. ឌែម
ឌែម ផ្គុំឡើងដោយកោសិកាភ្ជាប់គ្នាយ៉ាងក្រាស់ ដែលកើតពីជាលិកាសន្ធានសរសៃយឺត និងកូឡាសែន(collagen) ។ វាជាកន្លែងដែលផ្ទុកសរសៃរឈាម សរសៃរប្រសាទ និងសរីរាង្គបន្ទាប់បន្សំដែលបែកចេញពីអេពីឌែម ។ ឌែមចែកចេញជា២តំបន់គី ស្រទាប់បាពីលារី(papillary layers) និងស្រទាប់រីទីខ្យូឡឺ(reticular layers) ។ ស្រទាប់បាពីលារី មានថ្លាស ដែលផលិតក្រចក ។
សរីរាង្គបន្ទាប់បន្សំរបស់ស្បែក
សរីរាង្គបន្ទាប់បន្សំរបស់ស្បែកត្រូវបានបង្កើតឡើងពីស្រទាប់អេពីឌែម ប៉ុន្តែមានឬសនៅក្នុងស្រទាប់ឌែម ។
ក. ក្រពេញ សេបូម ផលិតឬបញ្វេញ សេបូម ដែលល្បាយរូបធាតុខ្លាញ់ និងកម្ទេចកំទីកោសិកានៅក្នុងឬសរោម ដែលបញ្ចេញតាមបំពង់ខ្លីមួយ ឬបំពង់បើកចំហនៅលើផ្ទៃស្បែក ។ សេបូម រក្សាស្បែក និងរោម ឲទន់ និងមានផ្ទុកសារធាតុគីមីសម្រាប់សម្លាប់បាក់តេរី ។ របាយនៃក្រពេញសេបូមគឺ ក្នុង១cmការ៉េ នៃផ្ទៃស្បែក មាន១០០ក្រពេញ ។ តែចំពោះស្បែកនៅលើផ្ទៃមុខ ឬក្បាល អាចមានពី ៤០០ ទៅ ៩០០ ក្នុង១cmការ៉េ ។
ខ. ក្រពេញញឹស មានស្ទើរគ្រប់ទីកន្លែងទាំងអស់នៅក្នុងស្បែក ។ វាស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ប្រព័ន្ធប្រសាទ ធ្វើការផលិតញើស ដែលបញ្ចេញតាមរន្ធ ញើស(បំពង់ដែលស្ថិតនៅផ្ទៃខាងលើនៃកោសិកាអេពីតេឡែ) ។ សារធាតុខនិជ អ៊ុយរេ និងសារធាតុផ្សេងៗទៀត ត្រូវបានបញ្ចេញតាមរយៈការបែកញើស ។ ក្រពេញញើសក៏ចូលរួមចំណែករក្សាតម្រូវសីតុណ្ហភាពនៃសារពាង្គកាយ ដោយការរំហួតញើសផងដែរ ។ ចំពោះក្រពេញញើសដែលប្រមូលផ្តុំនៅត្រង់ ក្លៀក ក្រលៀន និងជុំវិញចុងដោះ ជាក្រពេញញើសមានឈ្មោះថា ក្រពេញអាប៉ូគ្រីន ។ ក្រពេញអាប៉ូគ្រីននេះបញ្ចេញនូវញើសដែលមានក្លិនអាក្រក់ ។
ជា ធម្មតាក្នុងរយៈពេល២៤ម៉ោង សារពាង្គកាយបញ្ចេញញើសពី ៥០០ ទៅ ៦០០mL ។ តែចំពោះកម្មករដែលធ្វើការក្រោមសីតុណ្ហភាពខ្ពស់ អាច់បាត់បង់ញើសចំនួន 15L ក្នុង១ថ្ងៃ ។
ដោយលែក សត្វឆ្កែមានក្រពេញញើសតែនៅលើអណ្តាតទេ ។ ដូចនេះហើយបានជាឆ្កែតែងតែបញ្ចាញអណ្តាតមកក្រៅនៅពេលវាហត់ ឬក្តៅខ្លាំង ។
គ. រោម(ឬសក់) គឺជាកោសិកាកេរ៉ាទីនងាប់ និងផលិតដោយមើមនៃរោម(hair blub) ។ ឬសដែលត្រូវ រុំព័ទ្ធដោយស្រោម គឺឬសរោម(ឬសសក់)(hair follicle) ស្ថិតនៅក្នុងគល់រោមនៃស្រទាប់ឌែម ។ សរសៃរោមដែលជាផ្នែកដែលយើងមើលឃើង កើតឡើងពីកោសិកាអេពីឌែមរឹង ហើយងាប់ ។រោមគ្របដណ្តប់សារពាង្គកាយស្ទើរតែទាំងអស់ លើកលែងតែ បាតដៃ បាតជើង បបូរមាត់… ។
ពណ៍នៃរោមត្រូវបានកំណត់ដោយជាតិពណ៌ មេឡានីន ដែលផលិតដោយកោសិកា មេឡាណូស៊ីត ដែល ស្ថិតនៅផ្នែកបាតនៃគល់រោម ក្នុងស្រទាប់អេពីឌែម ។ ជាតិពណ៌មេឡានីនច្រើន ធ្វើឲសក់មានពណ៌ខ្មៅ ហើយបើតិចវិញនោះបណ្តាលឲសក់មានពណ៌ក្រហម ។ សែនជាអ្នកត្រួតពិនិត្យនូវបរិមាណនៃការផលិតជាតិពណ៌នេះ ។ មនុស្សភឿក ជាមនុស្សដែលរោម និងស្បែកគ្មានពណ៌នោះ គឺបណ្តាលមកពីសែនដែលត្រួតពិនិត្យការផលិតជាតិពណ៌មេឡានីន មិនដំណើរការ ។
ដោយ ឡែក ការបាត់បង់ជាតិពណ៌នៃសក់(សក់ឡើងស្កៅ) គឺវាទាក់ទងនឹងអាយុ ឬភាពតាងតឹងអារម្មណ៌ ដែលជាហេតុនាំឲការផលិតមេឡានីនធ្លាក់ចុះ ។
ឃ. ក្រចក នីមួយៗមានសន្ទះក្រចក និងគល់ក្រចក ។ សន្ទះក្រចក កើតពីកោសិកាអេពីតេល្យូមនៃស្រទាប់អេពីឌែម ហើយផ្នែកគល់សន្ទះក្រចក ជាផ្នែកដែលមានរាងពាក់កណ្តាល់ចំណិតលោកខែ ។ នៅទីនោះមានកោសិកាអេពីតេល្យូមធ្វើចំណែកយ៉ាងសកម្ម ។ ក្រោមពីចំណែក កោសិកាទាំងនោះភ្ជោកដោយជាតិកេរ៉ាទីន ហើយក៏ក្លាយជាក្រិន ។ ការលូតលាស់នៃគល់ក្រចក រញឲសន្ទះក្រចកលូតទៅមុខ ។
ក្រចកមាន កម្រាស់ពី 0,5mm ទៅ 0,7mm ។ ជាធម្មតា ក្នុង១សប្តាហ៍ក្រចកលូតបានប្រវែងពី 0,5 mm ទៅ 1mm ។ ប៉ុន្តែ អរម៉ូន ជំងឺ និងរបបអាហារ ជាកត្តាធ្វើឲការលូតលាស់ក្រចកប្រែប្រួល ។
ធ្មួលកាយវិញ្ញាណ
ធ្មួល កាយវិញ្ញាណស្ថិតនៅក្នុងស្រទាប់ឌែមនៃស្បែក ។ ធ្មួលកាយវិញ្ញាណមានដូចជា ធ្មួលឈឺចាប់ ធ្មួលបំណះទង្គិច ធ្មួលត្រជាក់ ធ្មួលកម្តៅ និងធ្មួលសម្ពាធ ដែលទាំងអស់មានប្រាំប្រភេទ ។ ថ្វីបើធ្មួលទាំងនេះមាននៅពាសពេញសារពាង្គកាយ ប៉ុន្តែរំញោចនៅកន្លែងផ្សេងៗគ្នា តំណបនិងប្រត្តិកម្មមេកានិចក៏ខុសគ្នាដែរ ។
ការឆ្លងរោគ និងអាឡឺស៊ី (Infection and Allergies)
ជាទូទៅ ភាពមិនប្រក្រតីនៃស្បែកបណ្តាលមកពី បាក់តេរី មេរោគ ឬការឆ្លង់មេរោគដែលជាផ្សិត ឬអាឡឺស៊ី ។
ស្បែកស្ថួត
ស្បែក ស្ថួត បណ្តាលមកពីការបាត់បង់ជាតិទឹក និងការរាតត្បាតនៃបាក់តេរី ហើយបង្កការគំរាមកំហែងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងង់ទៅលើរាងកាយ ។ ជម្រៅនៃការស្ថួតត្រូវបានរៀបរាប់ជា កម្រិតដំបូង(ខូចខាត់ត្រឹមតែស្រទាប់អេពីឌែមតែប៉ុន្នោះ) កម្រិតទី២(ស្រទាប់អេពីឌែម និងផ្នែកខ្លះនៃឌែម ត្រូវរបួស) និងកម្រិតទី៣ (អេពីឌែម និងឌែមទាំងស្រុងត្រូវបានបំផ្លាញ) ។ ការស្ថួតកម្រិត៣ តម្រូវឲមានការបំបៅស្បែក (ការយកស្បែកពីផ្នែកមួយនៃសារពាង្គកាយមកជំនួសស្បែកដែលបាត់បង់ ឬខូចខាត់) ។
មហារីកស្បែក
ជាធម្មតាមូលហេតុដែលបណ្តាលឲកើតមហារីកស្បែកគឺ ការប៉ះទៅនឹងវិទ្យុសកម្មនៃកាំរស្មីអ៊ុយត្រា (ultraviolet radiation) ។ មីឡាណូម៉ា (ស្បែក មានសភាពជាំខ្មៅដុំៗ) ជាមហារីកនៃកោសិកាមេឡាណូស៊ីត គឺនៅតែកម្រនឹងជួបប្រទេះនៅឡើយ ប៉ុន្តែ៥០%គឺវាអាចបណ្តាលឲស្លាប់ ។
ការវិវត្តទ្រង់ទ្រាយនៃស្បែក
១. ស្បែក គឺក្រាស់ យឺត និងផ្ទុកទឹកបានយ៉ាងល្អ នៅក្នុងវ័យក្មេង ប៉ុន្តែ បាត់បង់ ភាពតឹង ភាពទន់ ភាពយឺត និងស្តើង នៅពេលមានការវិវត្តទៅជាចាស់ ។ មហារីកស្បែក ជាការវាយប្រហារយ៉ាងធំចំពោះស្បែកដែលត្រូវកម្តៅថ្ងៃច្រើនហួស ។
២. ទំពែក និង/ឬ ស្កូវ កើតឡើងស្របពេលដែលយើងវិវត្តទៅជាចាស់ ។ ទាំងពីកត្តានេះ វាស្ថិតនៅក្រោមការបញ្ជារពីសែន ប៉ុន្តែក៏បណ្តាលមកពីកត្តាផ្សេងៗ (ដូចជា ថ្នាំ អារម្មណ៍ ជាដើម) ផងដែរ ។
ខាងក្រោមគឺជាវិដេអូដែលបង្ហាញពីការថែរក្សាស្បែកតាមបែបធម្មជាតិ៖
សូមអរគុណ!
No comments:
Post a Comment